Prestatiemaatschappij, tempobeurs, studiedruk, kamernood, angst, eenzaamheid, leenstelsel, veel prikkels, financiële problemen, fear of missing out. Deze woorden komen veelvuldig voorbij in onderzoeken naar de mentale gezondheid van jongeren. Bijna de helft van de studenten geeft aan psychische klachten te hebben. Uit de monitor Mentale gezondheid studenten hoger onderwijs van RIVM/GGD/Trimbos blijkt dat 43 procent veel stress ervaart en bijna 20 procent heel veel stress. Grootste stressoren: studie, corona(maatregelen), financiële problemen, persoonlijke problemen, wat anderen van je denken. Studenten ervaren veel prestatiedruk, vanuit zichzelf en/of van anderen. Uit de kwartaalrapportage van het RIVM van september 2022 blijkt dat een derde van de jongeren tussen 18 en 25 aangeeft mentale problemen te hebben, minder dan tijdens corona, maar nog hoog. Het percentage jongeren tussen 12 en 25 dat denkt aan suïcide blijft na corona hoog: 16 procent.
‘Niet van de gevoelens’
Sander Waulthers, studentbegeleider en trainer bij de Faalangstpraktijk, tijdens het webinar: ‘Veel jongeren denken dat de perfecte wereld te creëren is, maakbaar is, en daardoor, en door de prestatiemaatschappij, voelen ze zich onder druk staan.’ Hij hamert op een positief schoolklimaat. ‘Geef studenten het gevoel dat je er voor ze bent, dat er ondersteuning ís. Studenten moeten weten en voelen dat ze hun problemen op school kunnen bespreken. Er zijn docenten die daar moeite mee hebben. “Ik ben vakdocent, ik ben niet van de gevoelens”, zoiets. Ik zeg dan altijd: vaak hoef je helemaal niet de oplossing te bieden, je moet luisteren, even doorvragen. Daarmee haal je vaak al veel pijn of angst weg. En anders zeg je: ik kan je hiermee niet helpen, maar ik weet wel wie je wel kan helpen.’
Even aanhoren
Roy Houtkamp, medewerker bij Student+ op Fontys Hogescholen, herkent dit geluid. ‘Met de ongeveer 50 vrijwilligers begeleiden we als Student+ studenten met problemen met motivatie, planning of mentale issues. We hebben het heel druk. Onze psychologen zitten vier tot vijf maanden vooruit volgeboekt. De problemen zijn door corona complexer geworden en gaan dieper dan moeite met plannen bijvoorbeeld. Ik merk dat docenten soms handelingsverlegen zijn en meteen naar ons doorverwijzen. Terwijl het vaak gaat om vragen als: “Ik voel me niet lekker, mag ik het college online volgen?” of vragen over het rooster. Het zou mooi zijn als docenten daarin slagvaardiger worden; even vijf minuten de student aanhoren. Natuurlijk hebben docenten het ook druk, en “zijn ze geen psycholoog”, maar het merendeel van de vragen behoeft ook geen psycholoog.’
Sticky campus
Zorg ook voor verbondenheid tussen studiegenoten, adviseert Waulthers. ‘Organiseer leuke bijeenkomsten. Verleid ze om naar school te komen.’ Kan een aanwezigheidsplicht helpen, vraagt een hbo-docent in het webinar zich af, nu ze ziet dat studenten nog steeds veel thuis blijven, ook na corona. Waulthers: ‘Een aanwezigheidsplicht zal helpen, maar daarmee maak je geen sociaal competente mensen. Zorg voor een sticky campus: maak het aantrekkelijk om te komen. Wij nodigen bijvoorbeeld inspirerende gastsprekers uit.’ Een andere hbo-docent merkt op dat hulp bieden bij problemen alleen kan als je in contact bent. ‘Wat wij doen is dat ze altijd íets moeten doen of halen op school, bijvoorbeeld een opdracht maken en live nabespreken met de docent.’ Een ander: ‘Bij ons heeft elke student vier jaar lang een vaste begeleider. Dat werkt goed.’
Druk of geluk
Eenmaal van school en op de arbeidsmarkt, zijn de problemen natuurlijk niet in één klap voorbij. Dan is de druk van de studie weliswaar weg, maar komt de druk van het werk ervoor in de plaats. CNV Jongeren wil met het project Druk of geluk jongeren weerbaarder maken tegen stress en werkdruk. En werkgevers ertoe aanzetten om maatregelen te treffen tegen werkstress. CNV Jongeren leidt jonge werknemers op tot change agents, die binnen de eigen organisatie verandering in gang gaan zetten. Eén van hen is Roy Korbijn (29), verzorgende in verpleeghuis Zuyderwaert in Heerhugowaard. ‘Veel jongeren verlaten binnen twee jaar de zorg weer, bijvoorbeeld door de hoge werkdruk, toenemende agressie en de magere waardering. Een paar collega’s en ik willen daar met dit CNV-project iets aan doen, zodat meer jongeren kiezen voor de zorg en er ook blijven werken.’
Complimenten
In vier bijeenkomsten onderzochten Korbijn en zijn jonge collega’s wat voor hen de werkdruk én het werkgeluk veroorzaakt en bespraken dat in een vijfde bijeenkomst met de bestuursvoorzitter. ‘Werkgeluk zit ‘m in het zorgen voor een ander en de dankbaarheid van bewoners. Werkdruk is moeilijk te verminderen, maar meer focus op werkplezier kan helpen.’ Hij heeft vervolgens een pot op de afdeling gezet, met daarin briefjes met alle namen van de collega’s. ‘De opdracht was dat iedereen een lootje trok en een compliment gaf aan die collega. En dan niet “Wat zit je haar leuk”, maar een compliment over het werk. In eerste instantie werd daar een beetje lacherig over gedaan, vonden mensen het moeilijk. Maar uiteindelijk kwamen er hele mooie complimenten. Ik ga dat regelmatig herhalen. Doordat we nu meer met elkaar praten over werkplezier en positiever zijn, kunnen we de werkdruk, die er nog wel is, opzij leggen. Dat helpt.’
(foto: Henriëtte Guest)
