‘Groene’ arbeidsvoorwaarden in opkomst

‘Een paar jaar geleden kwam het nauwelijks voor dat we om de tafel zaten met bedrijven, instellingen en organisaties, waarbij ook groene voorwaarden aan bod komen’, vertelt Marc Dorst, cao-onderhandelaar bij CNV Connectief voor gemeenten, waterbedrijven en vervoersbedrijf RET. ’Maar het verschijnsel neemt toe. Vooral als het om stimuleren van groen gedrag gaat, zien steeds meer werkgevers het als een interessante optie.’ Dat geldt met name voor voorwaarden op het gebied van mobiliteit, zegt hij. Een voorbeeld is de overeenkomst die onlangs is gesloten met de gemeente Amersfoort. ‘Daarin is vastgelegd dat reizen met OV naar en van werk honderd procent voor rekening van de werkgever komt. Verder krijgen medewerkers de aanschaf van een (elektrische) fiets - gedeeltelijk - vergoed. En de kilometervergoeding voor elektrisch rijden is hoger dan voor een auto op brandstof.’

Cadeaus

Werkgevers bieden de extra’s aan om aantrekkelijk te zijn voor personeel in de huidige krappe arbeidsmarkt, weet Dorst. ‘Maar de ontwikkeling komt ook vanuit werknemers zelf’, vult jurist Savannah Koomen aan. Zij begeleidt bedrijven bij het vergroenen van hun arbeidsvoorwaarden. ‘Ik zie dat vooral maatschappelijk bewuste medewerkers er bij hun werkgever over beginnen. Die onderzoeken vervolgens wat haalbaar is.’ Dorst: ‘Ook bedrijven waar duurzaamheid onderdeel uitmaakt van de missie, voeren het door in de werkovereenkomsten.’ Zo bevinden alle kantoren van advies- en ingenieursorganisatie Arcadis zich op hooguit vijf minuten wandelafstand van een intercitystation, waaronder Zwolle, Arnhem, Den Bosch, Maastricht, Amsterdam Sloterdijk, Amersfoort en in Rotterdam. Medewerkers ontvangen een ov-kaart die ze ook privé mogen gebruiken. Daarnaast is de thuiswerkvergoeding verhoogd, ‘omdat niet reizen het meest duurzaam is’, staat op de website van de organisatie vermeld. Het havenbedrijf in Rotterdam beloont medewerkers die met het openbaar vervoer komen eveneens met een ov-kaart, waar ze ook in hun vrije tijd mee mogen reizen. En fietsers krijgen een aantrekkelijke kilometervergoeding en ‘trapperspunten’ waarmee cadeaus te verdienen zijn.

Extra vakantiedag

Een enkel bedrijf, instelling of organisatie geeft extra vakantiedagen wanneer een werknemer met de trein op vakantie gaat in plaats van met de auto of het vliegtuig. Dit ter compensatie van de extra reistijd. Koomen: ‘Of de vakantietoeslag wordt verhoogd van 8 procent naar 8,2 procent. Dat kan ook omdat iemand met de fiets of benenwagen gaat.’ Andere voorbeelden van groene voorwaarden zijn vegetarische lunches en het planten van bomen door de werkgever als die het salaris van werknemers mag overmaken naar een duurzame bank. ‘Of een extra vrije dag voor wie vrijwilligerswerk doet.’

Eerlijk en passend

Belangrijk bij het afsluiten van arbeidsvoorwaarden is dat alle werknemers zich erin kunnen vinden, en niet slechts een deel van hen, zegt Dorst. ‘Dan ontstaat verzet, terwijl je juist wil dat mensen erachter staan.’ Daarom past volgens hem niet elke groene regeling. ‘Denk bijvoorbeeld aan het beter belonen van reizen naar en van werk met de fiets dan de auto. Die voorwaarden moet je niet invoeren voor mensen die ver weg wonen en geen andere keuzes hebben. Het moet eerlijk en evenredig zijn.’ Al is er vaak een mouw aan te passen. Koomen: ‘Ik heb een keer een werkgever begeleid die werknemers een leasefiets aanbood. De kilometervergoeding voor de auto ging omlaag naar slechts tien cent. Het bedrijf had echter ook een tweede locatie. Die fabriek lag heel afgelegen en was moeilijk bereikbaar. We hebben toen afgesproken dat voor mensen die er langer dan vijfendertig minuten met de auto over doen, de normale reiskostenvergoeding van €0,21 per kilometer geldt. Zo zorg je dat het toch rechtvaardig blijft.’

Achmea

Volgens Dorst is het voor bedrijven, instellingen of organisaties die duurzaamheid als missie hebben, makkelijker groene voorwaarden vast te leggen, dan die waar de meningen over het onderwerp uiteen lopen. Werknemers kunnen de voorwaarden bijvoorbeeld opvatten als bemoeizucht en te veel inmenging in hun persoonlijke sfeer, zegt hij. ‘Werkgevers zijn daar vaak huiverig voor.’ Jurist Koomen beaamt dat. ‘Het is belangrijk werknemers erbij te betrekken en hun ideeën en wensen duidelijk te krijgen. En ook wat ze niet willen.’ Een groot bedrijf waar CNV samen met de andere bonden groene voorwaarden mee afsprak is verzekeraar Achmea. De 12.000 vaste werknemers krijgen allemaal een klimaatbudget van €2.500,- netto. ‘Klimaatverandering is een belangrijk thema in onze strategie. Dat willen we ook uitstralen naar onze medewerkers,’ zegt hrm-manager Sander van Ekeren. ‘Het gros van hen is er blij mee.’

Klimaatbudget

In de ‘klimaatwinkel’ kunnen werknemers van het bedrag onder meer zonnepanelen, een warmtepomp, of isolatieglas bestellen. ‘De collega’s die geen koopwoning hebben, kunnen ook een (elektrische) fiets of energiezuinig witgoed kopen. En wie daar niet voor voelt, kan het geld vastzetten in een groen beleggingsfonds. Zo bieden we voor elk wat wils.’ De groene regeling heeft meerdere voordelen, stelt hij. ‘Sinds de pandemie werken mensen vaker thuis. Op deze manier maken we het mogelijk dat zij ook daar een duurzame werkplek hebben. En hun energierekening gaat erdoor naar beneden.’ Ondanks de toenemende animo voor het vergroenen van arbeidsvoorwaarden is het soms ingewikkeld en kostbaar ze te realiseren, zegt Dorst. ‘Dat heeft te maken met de financiering uit de werkkostenregeling (WKR) die beperkte mogelijkheden biedt door de hoge belastingtarieven.’ Koomen: ‘Als de overheid die belemmeringen zou wegnemen, ontstaan meer mogelijkheden om arbeidsvoorwaarden te vergroenen.