Medezeggenschap in de wet
Hoe de medezeggenschap werkt is vastgelegd in de Wet Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek, de WHW. Die wet regelt dat elk niveau op een hbo-instelling een bijbehorende medezeggenschapsraad heeft. Op centraal niveau is er de Centrale raad, daaronder hoort op elke faculteit of domein een faculteitsraad of deelraad te zijn. Daarnaast is er aan elke opleiding een opleidingscommissie verbonden.
Medezeggenschap centraal en decentraal
De centrale raad of de studentenraad is de gesprekspartner van het CvB op centraal niveau. In sommige gevallen moet aan de medezeggenschap toestemming worden gevraagd voordat het voorgenomen beleid kan worden uitgevoerd. Tevens kan de medezeggenschap altijd advies uitbrengen aan het CvB en op deze manier invloed uitoefenen en problemen bespreken.
In de WHW staan de rechten van de decentrale ongedeelde medezeggenschap op hogescholen niet uitgewerkt. De wet geeft aan dat de decentrale medezeggenschap op hogescholen hetzelfde instemmingsrecht en adviesrecht heeft als de centrale medezeggenschap, voor zover het gaat om onderwerpen die onder de verantwoordelijkheid vallen van het faculteitsbestuur. Ook mag een decentrale medezeggenschap ongevraagd advies uitbrengen en voorstellen doen.
Opleidingscommissies binnen het hbo
Voor elke opleiding of groep van opleidingen wordt een opleidingscommissie ingesteld. De commissie heeft tot taak te adviseren over het bevorderen en waarborgen van de kwaliteit van de opleiding. De opleidingscommissie bestaat altijd uit een samenstelling van studenten en personeel. De bevoegdheden van de opleidingscommissie staan in art. 9.18 WHW. Naast advies geven kan de opleidingscommissie gebruik maken van het informatierecht en het initiatiefrecht.
De commissie heeft de volgende rechten en taken:
- Instemmingsrecht ten aanzien van een aantal onderwerpen in de onderwijs- en examenregeling;
- Adviesrecht op de overige onderwerpen in de onderwijs- en examenregeling;
- Als taak het jaarlijks beoordelen van de uitvoering van de onderwijs- en examenregeling;
- Als taak gevraagd of ongevraagd advies uitbrengen aan de deelraad, het faculteitsbestuur of andere besturen in de instelling over alle andere zaken in het onderwijs in de betreffende opleiding;
- Als taak het bespreken van het visitatierapport.
De commissie zendt deze adviezen ter kennisneming aan de medezeggenschapsraad.
Medezeggenschap in cao hbo
Naast de WHW geeft de cao ook aan over welke onderwerpen de Medezeggenschapsraad instemming heeft. Neem bijvoorbeeld het onderwerp Werkdruk. De cao stelt: Het thema werkdruk vraagt om een systematische aanpak binnen de hogeschool. In overleg met de PMR wordt bezien in welke organisatieonderdelen of personeelscategorieën sprake is van werkdruk, in de zin van onvoldoende balans tussen werkbelasting en belastbaarheid van de werknemer. Daar waar werkdruk als knelpunt is geconstateerd, zet de werkgever, in overleg met de PMR, een volgende stap. Zo zijn er veel voorbeelden van onderwerpen uit de cao waar de PMR instemming op heeft. Ook geeft de cao de kaders aan waaraan het beleid van de hogeschool moet voldoen. Het is dus altijd verstandig om de cao erbij te halen als je (personeels)beleid aan het beoordelen bent.
Overleg met vakbonden
Daarnaast overlegt een hogeschool op lokaal niveau met de vakbonden, zoals CNV, in het zogenaamde decentraal georganiseerd overleg. In art V1 van de cao hbo is omschreven waar ze in elk geval over moeten overleggen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zaken als reorganisatie of fusie. Vakbonden laten zich voorafgaand aan zo’n overleg informeren door de medezeggenschapsraad over belangrijke zaken die op dat moment spelen binnen de instelling.
Ondernemingsraad
In sommige gevallen kiest een hbo-instelling ervoor om een ondernemingsraad in te stellen. In de OR zit alleen personeel, geen studenten. De WOR is dan van toepassing op de OR. De studenten zijn dan vertegenwoordigd in een studentenraad.. Als er voor deze constructie van gedeelde medezeggenschap is gekozen, vergaderen de OR en de studentenraad nog wel samen in een gezamenlijke vergadering. In een gedeeld stelsel wordt er alleen gepraat over het beleid dat de medezeggenschapsorganen direct aangaan. Zo praat de studentenraad hoofdzakelijk over studentenaangelegenheden en de OR over personeelsaangelegenheden. In een ongedeeld stelsel praten studenten en personeel gezamenlijk over zowel studentenaangelegenheden als personeelszaken.
Eigen koers
Er komen altijd veel onderwerpen op medezeggenschapsorganen af. Veel medezeggenschapsraden bewegen mee met de agenda van het CvB of hun opleidingsmanagement, en natuurlijk de jaarlijkse cyclus aan onderwerpen. Toch is het belangrijk om in de veelheid aan onderwerpen een eigen keuze en prioriteit aan te brengen. Waarop wil je als MR meer focus leggen? Welke onderwerpen stem je formeel af, en op welke onderwerpen ga je de diepte in? Je kunt, bijvoorbeeld met hulp van de CNV Academie, een eigen werkplan of speerpunten formuleren, waardoor je meer de focus kunt leggen en pro-actiever kan worden.
