De startende leraar

Je hebt niet alleen te maken met een werkgever, een arbeidsovereenkomst, maar ook met collega’s, leerlingen en in het primair en voortgezet onderwijs vaak ook met (kritische) ouders. Hoe ga je daarmee om? Wat kun en mag je verwachten? Wat zijn je rechten en waar kun je een beroep op doen?

Collectieve arbeidsovereenkomst

Als een (startende) leraar rechtstreeks in dienst komt bij een onderwijswerkgever (dus niet via een uitzendbureau) krijg je te maken met een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) die op die specifieke onderwijssector van toepassing is. Voor het PO is dat de cao primair onderwijs en voor VO, mbo en hbo respectievelijk de cao’s voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en hoger beroepsonderwijs. Ze beschrijven je rechtspositie, of kortgezegd je rechten en plichten.

Rechtspositiegids

CNV Onderwijs geeft een Rechtspositiegids uit die in eenvoudige bewoordingen de cao verduidelijkt en ‘vertaalt’ en antwoord geeft op vragen die betrekking hebben op je werk. Leden krijgen gratis de beschikking over deze gids. Ook kunnen (startende) leraren bij CNV terecht met al hun vragen over werk en inkomen. Geen overbodige luxe, want een salaris dat te laag wordt vastgesteld bij je eerste baan is niet zomaar gerepareerd en kan je nu en in de toekomst veel geld schelen.

Inspraak op cao

Een cao komt tot stand door onderhandelingen tussen werkgevers en werknemers. CNV onderhandelt namens haar leden (werknemers) over de cao. Leden van vakbonden kunnen vervolgens stemmen over het resultaat van deze onderhandelingen. Je hebt als lid van een vakbond dus inspraak en invloed op je arbeidsvoorwaarden, zoals je salaris, scholingsmogelijkheden en verlofregelingen, etc. In cao’s zijn veelal specifieke afspraken gemaakt die betrekking hebben op startende leraren. Zij bieden speciaal rechten die toekomen aan de startende leraar.

Rechtsbijstandsverzekering

Gratis is daarnaast nog een rechtsbijstandsverzekering die verbonden is aan je lidmaatschap. Dit bied je aanspraak op rechtshulp op andere terreinen dan arbeid en inkomen als het onverhoopt anders mocht lopen. Een aparte rechtsbijstandsverzekering is dus niet meer nodig. Deze is immers al gratis verbonden aan je lidmaatschap van CNV Onderwijs.

Inschaling cao PO

De cao PO stelt in artikel 9.5 lid 2 dat een startende leraar is ingeschaald in schaal LB-1/LC-1/LD-1 tot en met LB-3/LC-3/LD-3. In de praktijk komt dit neer op een leraar die zijn/haar bevoegdheid heeft gehaald, maar minder dan drie jaar werkervaring heeft voor de klas.

Medezeggenschap

De werkgever dient in overleg en met instemming van de personeelsdeel van de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (PGMR) regels (beleid) op te stellen over de begeleiding van startende leraren. In de GMR zitten collega-leraren uit de gehele organisatie die ook jou als startende leraar vertegenwoordigen. Daarom noemen we het PGMR. Schroom dus niet hen aan te schieten met eventuele vragen en/of wensen. Dit wordt veelal op bestuursniveau vastgelegd en zal dus voor iedere school binnen het bestuur hetzelfde zijn. Toch zal er vermoedelijk per school ook ruimte zijn om zelf invulling te geven aan de begeleiding van de startende leraar.

Afspraken coaching/begeleiding

Elke startende leraar heeft recht op begeleiding van een coach om zich te kunnen ontwikkelen tot basisbekwame leraar. Deze coach mag niet de direct leidinggevende leraar zijn. De cao PO geeft ook aan dat het aanbeveling verdient dat de startende leraar met name wordt ingezet voor lesgeven, voor- en nawerk en professionalisering. De afspraken die worden gemaakt over de inzet, begeleiding en de professionalisering worden vastgelegd in een persoonlijk ontwikkelingsplan. Dit plan is onderdeel van de gesprekken met de direct leidinggevende in het kader van de gesprekkencyclus.

Personeelsdossier

Indien de startende leraar na drie jaar zijn vastgelegde doelen niet heeft bereikt, kan dat consequenties hebben. Mocht dit laatste onverhoopt aan de orde zijn, dan is het wel belangrijk dat de direct leidinggevende daarvoor een volledig en goed gedocumenteerd personeelsdossier heeft opgebouwd. Het is daarom raadzaam om in ieder geval van alle gesprekken die hebben plaatsgevonden een verslag te maken. Herken je je niet in dit verslag, reageer dan schriftelijk en geef jouw zienswijze aan.

Werkdruk verlichten

Werken in het onderwijs is uiteraard super leuk en uitdagend, maar roept niet zelden ook veel vragen op. Met name startende leraren lopen hier tegenaan. Voor hen is nog veel nieuw en dat kost veel energie, resulterend in ervaren werkdruk. Om die te verlichten is in de cao PO opgenomen dat alle werknemers aanspraak kunnen maken op een zogenaamd duurzaam inzetbaarheidsbudget, het basisbudget. Dit is een budget van 40 uur op jaarbasis (voor parttimers naar rato) en kan worden ingezet om de werkdruk te verlichten. Deze uren kunnen bijvoorbeeld worden ingezet voor collegiale toetsing, studieverlof of coaching.

Bijzonder budget

CNV Onderwijs heeft zich de afgelopen jaren hard gemaakt om naast het basisbudget extra uren te mogen besteden aan duurzame inzetbaarheid. Dat heeft er in geresulteerd dat de startende leraar nog eens 40 uur extra budget heeft (voor parttimers naar rato): het bijzonder budget. Het is opgenomen in artikel 8A.5 cao PO en kan worden ingezet voor het verlichten van werkdruk of voor professionalisering. Omdat het niet plaats- en/of tijdsgebonden is, kan het ook worden gebruikt om de lessen voor te bereiden. Leidinggevende en startende leraar bespreken waar de meeste behoefte aan is en hoe deze volledig doorbetaalde uren worden opgenomen.

Inschaling cao VO

De cao voortgezet onderwijs (vo) stelt in artikel 8.3 dat de startende leraar een werknemer is met een eerste reguliere aanstelling in een leraarsfunctie, ongeacht de omvang van de betrekking. Een startende leraar heeft daarnaast aanspraak op een arbeidsovereenkomst van ten minste 0,5 fte. Hiervan kan alleen worden afgeweken als de leraar hier zelf schriftelijk om verzoekt of zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen zich daartegen verzetten.

Recht op lesreductie

De startende leraar heeft recht op een reductie van zijn lesgevende taak met 20% gedurende het eerste jaar en 10% gedurende het tweede jaar van de aanstelling. Een voorafgaande LIO (leraar in opleiding) of een arbeidsovereenkomst op grond van vervanging heeft geen beperkende invloed op deze lesreductie.

Behoud starters/jonge leraren

Ten aanzien van startende leraren voert de werkgever beleid op het voorkomen en behoud van startende en jonge leraren en maakt daarbij waar mogelijk, gebruik van arbeidsmarktinstrumenten en subsidiemogelijkheden. Ten minste eenmaal per schooljaar overlegt de werkgever met de PGMR over het voorkomen en behoud van startende en jonge leraren.

Starter in mbo

Wat is de definitie van een startende leraar in het mbo?

De cao middelbaar beroepsonderwijs (mbo) geeft in de begripsbepalingen onder artikel 1.1 sub z de volgende definitie van de startende leraar; een startende leraar is de werknemer die voor het eerst werkzaamheden gaat verrichten in de functie van docent/leraar in het onderwijs, ongeacht de omvang van de werktijdfactor.

Begeleiding

De werkgever in het mbo heeft een regeling startende werknemers, waarin aandacht wordt besteed aan hun begeleiding. Voor startende docenten is in deze regeling vastgelegd dat zij gedurende de eerste 24 maanden van de arbeidsovereenkomst per jaar recht hebben op 6,25% van de normjaartaak (exclusief de 59 uur professionalisering) voor tijd ten behoeve van inwerkactiviteiten.

Inwerkperiode

De inwerkactiviteiten en de daarvoor benodigde tijd worden ingevuld in overleg tussen werknemer en werkgever. Deze afspraken worden herkenbaar vastgelegd. De genoemde faciliteiten zijn ook van toepassing op de startende docent die op een andere wijze dan op basis van een arbeidsovereenkomst bij de werkgever tewerkgesteld wordt. De inwerkperiode van de starter wordt afgesloten met een functioneringsgesprek.

Starters in hbo

De werkgever maakt in overleg met de medezeggenschap beleid voor het inwerken van nieuwe werknemers. Het bevat waarborgen dat zij in een periode van maximaal drie jaar adequaat worden ingewerkt. Ook de inwerkende collega wordt daartoe in tijd gefaciliteerd. De beginnend docent zal worden gefaciliteerd om in ieder geval de Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid te behalen.

Professionaliseringsplan

Opleidingen die onderdeel uitmaken van het professionaliseringsplan worden voor 100% in tijd van de officiële studielast en 100% in geld gefaciliteerd door de werkgever. Opleidingen die geen onderdeel uitmaken van het professionaliseringsplan worden voor 25% in tijd van de officiële studielast gefaciliteerd door de werkgever.

Minder werkdruk

Iedere hogeschool ontwikkelt beleid om werkdruk tegen te gaan. Daarbij wordt in ieder geval aandacht besteed aan de positie van startende werknemers en in het bijzonder die van de beginnende docent.

Deze informatie heeft niet als doel om uitputtend te zijn over de rechten van de startende leraar. We hebben enkele punten aangestipt die relevant zijn als starter. Heb je vragen over je rechten als beginnende leraar? Als lid van CNV Onderwijs kun je dan terecht bij CNV Info, 030 7511003 of via cnvinfo@cnv.nl.