Machteloos je baan en je leven kwijt

Toen biologiedocent Plien Brouwer (58) in november 2020 covid opliep, leek er nog niets aan de hand. Een beetje griep, een beetje koorts, een beetje hangerig. Maar toen de scholen begin 2021 openden, gebeurden de eerste rare dingen. Ze kon zomaar in tranen uitbarsten. Leerlingen kregen haar op de kast. Maar niemand had het in de gaten. Het sudderde door tot in september 2021 de diagnose viel: long covid. Brouwer was niet moe, maar sliep slecht, had concentratieproblemen, was vergeetachtig, snel overprikkeld en extreem gevoelig voor stress. Ze kon - net als in dit interview drie keer - niet op woorden komen. ‘Ook thuis ging het mis. Zo vergat ik een belangrijk medisch onderzoek van mijn eigen dochter. Verschrikkelijk!’

Hoofd papierversnippering

Brouwer stond nog een jaar voor de klas, tot ze in november 2022 voelde dat het écht niet goed ging. Haar school, een grote mbo-instelling in West-Friesland, meldde haar 100 procent ziek. Wat volgde was anderhalf jaar aan klussen. Ze gaf maatwerkles aan klasjes van drie, werkte met jongeren uit de werkvoorziening en met ‘thuiszitters’, verving de conciërge, nam de telefoon aan, hielp de administratie en jaste als ‘hoofd papierversnippering’ examenformulieren door de shredder.

Sinds maart 2024 is Brouwer vanwege het onafwendbaar ontslag met een coach en een arbeidsdeskundige uitsluitend bezig met ander werk zoeken. Dat valt niet mee. Assistent-huismeester bij de Oekraïne-opvang? Te veel stress. Assistent-havenmeester? Jachten schoonspuiten gaat niet na vier hernia’s. En bij winkelvacatures verliest ze het van jonge meiden. Van haar moeder leerde ze niet bij de pakken neer te zitten, maar van de vraag of ze passend werk gaat vinden, krijgt Brouwer ook al stress. 'Alles verslechtert dan. Ik donder meteen weer van die trap van mijn herstel af. Gelukkig geven mijn kleinkinderen me geen stress.’

De Lidl-kassa?

Na 25 jaar voor de klas hoort Brouwer vóór november van het UWV voor hoeveel procent ze arbeidsongeschikt is. 'Financieel redden we het op het salaris van mijn man, maar zo ben ik niet opgevoed. En het is niet dat ik helemaal niets kan. Ik ben bijvoorbeeld creatief en bevoegd docent textiele werkvormen. Ik heb al decoratieworkshops voor vriendinnen gegeven. Maar of ik dat als ondernemer aandurf? Dan misschien toch maar de kassa bij de Lidl.'

Niet handig

Verpleegkunde- en stagedocent Lieke Kaethoven (42) werkte met veel plezier voor het Eindhovense Summacollege tot ook zij eind september 2020 het virus opliep. Achteraf niet handig dat de school de lessen liet doorgaan met een niet haalbare anderhalve meter en een suboptimale ventilatie. En ze sprak ook de verpleegkundestudenten die stage liepen op de covid-afdelingen van ziekenhuizen. Vanaf november 2022 zat Kaethoven met hardnekkige post-covidklachten thuis. Haar herstelpogingen voerden langs de fysiotherapeut, de ergotherapeut, de logopedist en de acupuncturist. Toen ze hoorde dat ze toch haar baan zou kwijtraken dacht ze nog vechtlustig ‘dat gaat niet gebeuren!’ Maar helaas, de WIA-uitkering is een feit en ze is, inmiddels volledig arbeidsongeschikt, nog steeds kortademig – ook tijdens het telefoongesprek. Ze is snel moe, heeft concentratieproblemen, vergeet van alles en tegen fel licht kan ze niet.

Schim

De stem van Kaethoven breekt bij de slotvraag: Hoe voel je je? ‘Ik heb het er moeilijk mee. Ik was nog lang niet klaar met mijn droombaan. Maar ik ben een schim van de persoon die ik was. Het lukt me niet eens om een goede moeder te zijn. Met mijn medische achtergrond probeer ik te bevatten wat er met mijn lichaam is gebeurd, maar hier zit ik dan, figuurlijk en letterlijk in een donkere kamer.

Honderden lotgenoten

Brouwer en Kaethoven zijn niet alleen. Het UWV verklaarde in 2023 3323 werknemers met post-covidklachten tijdelijk of permanent arbeidsongeschikt. Twee keer zoveel als in 2022. Twaalf procent komt uit het onderwijs: bijna vierhonderd leraren in één jaar. Of na het uitdoven van de corona-epidemie in 2022, nu, twee jaar later, het aantal post-covidgevallen afneemt, is nog niet te zien aan de cijfers, volgens de UWV-woordvoerder.

Onverminderd overtuigd

Ondertussen blijft CNV er onverminderd van overtuigd dat ook onderwijzend personeel dat door post-covid uitgerangeerd is, een compensatie toekomt. De bond wist het kabinet al zover te krijgen dat door post-covid uitgeschakelde zorgwerkers een compensatie van €24.010 mogen aanvragen. ‘Als een gebaar ter erkenning van het ontstane leed’, aldus de minister van Volksgezondheid. Maar ook leraren stonden vooraan toen de samenleving weer open ging. Voor de scholen was dat toch te vroeg. Kinderen en jongeren bleken besmettelijker dan verondersteld, leraren kregen onvoldoende bescherming, waren onder de 45 jaar niet aan de beurt voor vaccinatie en kregen ook geen voorrang. Binnenschools werkte de anderhalve meter niet goed en liet de ventilatie vaak te wensen over. De mensen voor de klas liepen dus meer risico dan gedacht. Waarschijnlijk 60 procent van hen liep ook op school het virus op.

Iets onrechtvaardigs

CNV-bestuurslid Onderwijs, Daniëlle Woestenberg, had in augustus in Den Haag nog een gesprek op het ministerie van OCW. ‘Daar zeggen ze dat er voor leraren sprake was van een “normaal risico”. Wij zeggen van niet. Wij willen ruggenspraak voeren met polderpartners. We voelen ons gesteund door de Raad van State die stelde dat de regering niet alleen naar de zorgsector moet kijken, maar breder en interdepartementaal. Alleen kijken naar de zorg is dan niet eerlijk. We laten het niet los, want er zit iets onrechtvaardigs aan.’