‘Zie je mij staan? Dit is wie ik ben.’ Deze woorden geven volgens Ingrid Paalman-Dijkenga, lector Goede onderwijspraktijken op Hogeschool Viaa in Zwolle, exact de essentie en de opdracht aan waarover het zou moeten gaan in het onderwijs. Ze was begin januari gastpreker op de online conferentie Bouwen aan passend onderwijs van CNV Onderwijs. ‘Passend en inclusief onderwijs is van alle tijden, althans zo zou het moeten zijn?! Toch zijn er vanuit praktijk en wetgeving uitdagingen in onze klassen, scholen en samenwerkingsverbanden.’ Paalman benadrukt om leerlingen vooral als zich ontwikkelende mensen te zien. ‘Met elkaar vormen we de maatschappij. Wat dan het goede is, wat passend is, daar kom je alleen achter in gesprek met het kind. En let wel: luisteren zorgt voor vertraging, maar die is nodig is om elkaar te verstaan. De kaders liggen in wetgeving beklonken. Artikel 28 en artikel 29 van het wetboek geven aan dat ieder kind recht heeft op onderwijs. Het doel staat ook beschreven: het zo volledig mogelijk ontplooien van persoonlijkheid, talent en de geestelijke en lichamelijke vermogens van het kind.’
Verantwoording nemen
Tegelijkertijd constateert Paalman een toename van speciaal onderwijs, minder toegang tot voorschoolse educatie en meer vrijstellingen van de leerplichtwet. Ze heeft kritiek op de uitvoering daarvan. ‘Het goede doen, is je verantwoording nemen, zodat kinderen zich op een rechtvaardige manier en in verbondenheid kunnen ontwikkelen en leren en om hen echt te begrijpen!’ Dat kent volgens haar drie aspecten: de eigenwaarde van de ander (erbij horen, helden hebben, prestaties erkennen), betrokkenheid (enthousiasme, nieuwsgierigheid en creativiteit, avontuur en uitdaging) en leiderschap (doelbewust zijn, verantwoordelijkheid pakken en durven handelen).
Hoge verwachtingen
Het mensbeeld als uitgangsbeeld en een onderzoekende aanpak gelden bij hoogbegaafden als insteek, zegt Paalman. ‘De attributiestijl om aan te sluiten, passend bij de levensfase van het kind, en hen de mogelijkheid bieden om de controle te kunnen nemen. Heb oog voor hun “gifted behavior”. Durf hoge verwachtingen te hebben. Want hoogbegaafden zien de dingen anders, maken andere connecties en denken vooruit. Ze ervaren hun omgeving intensiever. Jongens worden irritant en daardoor zichtbaar, meisjes zijn vaak perfectionistisch. Helaas moeten kinderen eerst vastlopen voor ze worden gezien, want er zijn veel vooroordelen.’ En dat is jammer, geeft ze aan. ‘When a child enters your life, it’s time to learn.’
Blijvend verankeren
Na de inleiding door Paalman waren er diverse workshops op de door de Themagroep Passend Onderwijs georganiseerde bijeenkomst. De gastspreker zoomde in op overtuigingen en principes van passend, inclusief onderwijs en de rol van de professional in de praktijk. ‘We denken na over concrete stappen die al morgen in klas en school vorm kunnen krijgen. Maar we vertragen ook in onze overweging welk onderwijs het best past.’
Andere workshops gingen over de rol van de Onderwijsinspectie; professionalisering van het team; samenwerking tussen gespecialiseerd voortgezet onderwijs (GVO) en regulier VO en de voor- en nadelen van verschillende organisatievormen binnen passend onderwijs?
Daniëlle Woestenberg, voorzitter van CNV Onderwijs en docent levensbeschouwing, gaf in een workshop over hoogbegaafdheid aan waarom en hoe dit passend vorm te geven in klas en school en blijvend in de organisatiecultuur te verankeren.
--Gratis gesprekskaarten--
Hoe bereid je je als (aanstaand) leraar voor op passend en inclusiever onderwijs? Hoe leer je luisteren naar de stem van de leerling. Hoe luister je als opleider naar de stem van de leraar? En hoe als werkplekbegeleider naar de stem van de student? Het Steunpunt Passend Onderwijs en Platform Samen Opleiden & Professionaliseren hebben samen met Ingrid Paalman van Hogeschool Viaa gesprekskaarten ontwikkeld die op scholen en opleidingen kunnen worden gebruikt om te geven aan passend luisteren en passend leren. Bestel ze via: https://bit.ly/3RoMHsp
