'Modern werkgeverschap is wennen'

Sander Machielse, directeur van basisschool De Biekorf in Geertruidenberg en interim op De Vonder in Raamsdonkveer, herinnert zich nog goed dat hij zo’n twintig jaar geleden in het onderwijs begon als leraar. “Het was destijds niet makkelijk om door een sollicitatieprocedure te komen. Drie gespreksrondes waren heel normaal. En vaak moest je nog een proefles draaien ook. Ik kneep in mijn handen toen ik mijn eerste baan kreeg. Onderhandelen over mijn salaris kwam niet in me op. Dat was gewoon not done.”

Hoe anders is de situatie tegenwoordig. Door de arbeidskrapte zijn lange sollicitatieprocedures uit de gratie geraakt, weet hij. “We moeten vaak na een gesprek al de knoop doorhakken, anders bestaat het risico dat we de sollicitant kwijt zijn. Die heeft meestal ook nog uitnodigingen lopen van andere werkgevers.’’

Cultuurverschijnsel

Sollicitanten schromen bij het sollicitatiegesprek niet om te onderhandelen over onder meer een hogere salarisschaal, merkt bestuurder Pepien Timmermans van Stichting Uniek. “Ze komen tegenwoordig scherper de arbeidsmarkt binnen, met een vrije houding van ‘nee heb ik, ja kan ik krijgen’. Het geboden perspectief staat voorop.”

De arbeidskrapte maakt dat sollicitanten zich deze houding kunnen permitteren. En wellicht speelt ook het beroepsimago een rol, denkt Timmermans. “Het primair onderwijs stond lang bekend als minder goed betaald. Hoewel de salarissen nu op peil zijn, leeft dat beeld nog wel bij mensen heb ik het idee.” Maar het onderhandelen op het scherpst van de snede is vooral ook een cultuurverschijnsel, vermoedt ze. “De tijdsgeest vraagt misschien wel om een andere houding. Het is een harde maatschappij. Ik kan me goed voorstellen dat de huidige generatie geleerd heeft om goed voor zichzelf op te komen.”

Zelfbewust

Die zelfbewuste houding is al merkbaar bij stagiaires van de opleidingen, stelt directeur Lieneke Schuurs van basisschool De Wending in Bant. “Zij stellen zich kritischer op, ook met de keuze voor hun stageplek. Ze willen echt een match voelen en leggen zich niet zomaar vast. Zo vroeg ik laatst tijdens een kennismakingsgesprek met een studente of zij na haar stage eventueel twee dagen per week in dienst zou willen komen. ‘Nee, ik wil me nog niet binden’, kreeg ik als antwoord. ‘Ik wil eerst een tijdje meedraaien in een flexpool. Dat is beter voor mijn ontwikkeling en mijn toekomst.’”

Schuurs ervaart het als positief dat (beginnende) leraren de regie nemen over hun loopbaan. “Als je goed weet wat je wilt en daarop je keuzes baseert, zorgt dat waarschijnlijk voor meer werkplezier. Wat weer leidt tot duurzame inzetbaarheid.”

Handjeklap

Bestuurder Timmermans vindt het soms lastig om met de ‘what’s in it for me-houding’ om te gaan, bekent ze. Maar voegt ze eraan toe: “Dat zegt waarschijnlijk iets over mijn ervaringskaders en normen, vanuit de tijd dat ik zelf solliciteerde. Dat leraren voor zichzelf durven gaan staan, is eigenlijk heel dapper. Ik keur de ontwikkeling dan ook niet af. Het is vooral een kwestie van wennen, denk ik. Het vraagt om modern werkgeverschap.”

Niettemin wil de bestuurder voorkomen dat er ‘handjeklappraktijken’ en een wildgroei aan verschillende salarisafspraken bestaan binnen de zeven scholen van Uniek. “Ik ben geen voorstander van meegaan in de druk van het moment. Vanuit goed werkgeverschap is het belangrijk beleidsmatig te werken.” Vandaar dat ze het salarishuis heeft aangepast. “We hebben de functieomschrijvingen van de PO-raad overgenomen. Dat is de lijn die alle directeuren nu volgen. Onderdeel daarvan is het ook het bevorderings- en toelagebeleid en hoe we omgaan met zij-instromers en de LIO-stagiaires.”

Ambitieus

Schoolleider Machielse constateert daarnaast dat de huidige generatie ambitieus is en snel stappen vooruit wil maken. Denk aan een startende leerkracht die meteen in het eerste jaar al een studie pedagogie ernaast wil doen of een specialisatie jonge kind, zegt hij. “Professionaliseren is belangrijk en ik gun iedereen zijn ontwikkeling, maar ik zeg altijd: maak nou eerst vlieguren en gun jezelf de tijd om dit mooie vak te leren. Daar gaat al energie genoeg in zitten. Alles op z’n tijd.” Als een leraar toch doorzet, zal hij echter de laatste zijn om ervoor te gaan liggen. “Dat heeft geen zin, al helemaal als ze de financiering (deels) extern weten te regelen, zoals met de Lerarenbeurs. Je wilt voorkomen dat ze weggaan.”

Vakanties tussendoor

Een ander verschijnsel dat steeds vaker voorkomt, is de wens van leraren om buiten de schoolvakanties weg te willen. Zo heeft schoolleider Schuurs een jonge collega in het team die binnenkort acht weken op reis gaat. Hoe Schuurs daar tegenaan kijkt? “Het onderwijs is een traditionele wereld. Voorheen gold: dat kan niet. Punt. Maar zo sta ik er niet in. De collega wil dit heel graag. Ik gun haar de kans. Ze is er al in een vroeg stadium mee gekomen, dus ik had de tijd om het te regelen. Dat komt ook omdat we een goede flexpool hebben binnen het bestuur van Aves.”

Het gebeurt daarnaast regelmatig dat duo-collega’s met elkaar ruilen voor een vakantie tussendoor. Schuurs: “Dat neemt echt opvallend toe, merk ik. Ze regelen het onderling, waardoor ik er geen omkijken naar heb. En de kinderen en ouders blijven dezelfde gezichten houden voor de klas, dus ik zie daar geen probleem in.”

Parttime

Opmerkelijk is verder de stijgende trend van parttime werken. Zo heeft Schuurs nog maar één fulltimer in dienst. “Maar die gaat volgend jaar ook minder werken. Verder zijn het allemaal parttimers. Ze hebben een gezin, zijn mantelzorger, vinden vrije tijd belangrijk of doen er iets anders naast als zzp’er, zoals een eigen coachingspraktijk. Daardoor willen ze vaak op vaste dagen werken, bijvoorbeeld op donderdag of vrijdag.” Die flexibiliteit moet je bieden als schoolleider, menen Schuurs en Machielse. “Dat is modern werkgeverschap. Het is een kwestie van goed luisteren naar de wensen van personeel en samen kijken naar de mogelijkheden.”