‘Ik ben niet snel onder de indruk’

Waarom dit onderzoek?

Leerlingen die schelden tegen docenten, dreigen of zelfs fysiek geweld tegen onderwijspersoneel gebruiken. Steeds vaker worden leerlingen op middelbare scholen voor dit soort gedrag geschorst of verwijderd. Dit blijkt uit recente cijfers van de Onderwijsinspectie, die eind 2023 openbaar werden gemaakt. Samen met RTL Nieuws deden we nader onderzoek naar de veiligheid van docenten en ander onderwijspersoneel in het voortgezet onderwijs (vo) met een enquête onder CNV-leden in het vo en interviews met tientallen docenten.

Betere aanpak bedreigingen richting leraren

Uit de reacties blijkt dat bedreigingen richting leraren niet op elke school even best worden opgepakt. Terwijl dit probleem naast de leraren ook de onderwijskwaliteit raakt. Scholen en docenten moeten dergelijke incidenten desnoods anoniem kunnen melden bij de Onderwijsinspectie, die over de onderwijskwaliteit gaat, zodat de meldingen gemonitord kunnen worden. CNV Onderwijs schrijft hierover een brief aan de minister.

Daniëlle Woestenberg, voorzitter CNV Onderwijs: ‘Dat agressie en geweld tegen onderwijspersoneel zo veel en steeds vaker voorkomt, vraagt om een betere aanpak. Leg als school in overleg met medezeggenschap duidelijke afspraken vast én volg die op. Monitor niet alleen de veiligheid van leerlingen, maar ook die van de leraren en andere medewerkers. En als het zover gaat dat aangifte nodig is; neem de medewerker dan in bescherming en doe vanuit de titel van de school aangifte.’

Ervaring vmbo-docent

Gert van Hoogdalem is leraar Aardrijkskunde op het vmbo in Den Haag en heeft meerdere bedreigende situaties / gevallen van intimidatie meegemaakt. Toch werkt hij nog altijd met groot plezier op deze school, en dat komt mede doordat agressie en geweld op zijn school goed worden aangepakt en docenten zich gesteund voelen. Van Hoogdalem (niet de docent op de foto bovenaan het artikel) deelt zijn ervaringen met CNV:

‘Het is zelfs een keer tot fysiek geweld gekomen. Ik kreeg een klap op m’n hoofd. De leerling is verwijderd. Dat moet ook wel, anders ben je de weg kwijt als school én raken leerlingen ook de weg kwijt. Maar eigenlijk is het ook best jammer, want dit was verder geen verkeerde jongen. Ik zie vaak ook de ellende van de leerling. Veel leerlingen op deze school in een groot stedelijk gebied hebben het niet makkelijk en krijgen te maken met teleurstelling op teleurstelling. Bijvoorbeeld thuis of ze halen slechte cijfers. Ze reageren soms echt vanuit emotie als ze iets zeggen. Bijvoorbeeld dat ze me thuis opzoeken, dat ik moet oppassen met hoe ik tegen ze praat en dat ik niet weet wie ze zijn. Even later sta je op het schoolplein en heb je een gewoon gesprek met de leerling. Ik ben daarom niet zo snel onder de indruk van wat er wordt gezegd en voel me niet snel bedreigd. Een dag na dit voorval stond ik ook weer vrolijk voor de klas. Maar het is voor iedere docent anders hoe iets aankomt.’

Hoe ga jij ermee om?

‘Ik werk nu vijftien jaar in het onderwijs, waarvan dertien op deze school. Ik heb een dusdanige schil opgebouwd en weet dat de uiting van het gedrag ook te maken heeft met de straatcultuur en de hormonen die op de leeftijd door het lijf gieren waardoor ze impulsief kunnen reageren. Ik denk dan: “Laat ik me opnaaien en reageer ik op een manier die het misschien erger maakt? Of reageer ik vriendelijk om te de-escaleren door te zeggen dat ik merk dat het de leerling hoog zit?” Soms werkt het ook om een leerling te spiegelen. Dan zien ze hoe belachelijk het is. Of ik een tip heb voor andere docenten? Wees jezelf en geef je grenzen aan. Zoek ook een school die goed bij je past. Op deze school met veel verschillende nationaliteiten is een groot verloop. Ik maak zelf heel makkelijk contact met alle leerlingen. Mede daardoor voel ik me veilig in het onderwijs. En nog een tip: kom als leraren bij elkaar om van elkaar te leren. Blijf daarnaast ook altijd in gesprek met de leerlingen.’

Hebben jullie een protocol?

‘Wij hebben niet echt een protocol, maar handelen vanuit het gemeenschappelijk normatief kader met escalatieladder. We beoordelen voorvallen op basis van deze ladder om te bekijken wat we ermee doen. Bij rood trekken we voor iedereen de grens. Bij oranje wisselt het per persoon. Groen is toelaatbaar. Ook praten we op studiedagen over dit onderwerp en wat bijvoorbeeld écht niet kan. Wat we als leraar nodig hebben van de school en het MT? Dat we ons gesteund voelen. Zodra je bij ons aangeeft dat je je onveilig voelt, komt er een gesprek, soms gevolgd door een gesprek met de ouders, en als het nodig is een schorsing of verwijdering. Op onze school voelen we ons daarom altijd gesteund.’

Aanpak van groot belang vanwege lerarentekort

Woestenberg: ‘Ook vanwege het grote lerarentekort is het van belang dat we onze collega’s beschermen en steunen, om te voorkomen dat ze het onderwijs verlaten. Dit onderzoek richt zich natuurlijk op het vo, maar óók in andere onderwijssectoren zoals mbo en ho vraagt dit aandacht.’