Langs de Zeedijk in Borssele ligt Nederlands enige kerncentrale, met een elektrisch vermogen van 485 megawatt elektriciteit. Daarmee wordt jaarlijks rond de 4 miljoen megawattuur gemaakt en aan het elektriciteitsnet geleverd. Hoeveel huizen hiermee van stroom worden voorzien? Een grote stad, inclusief trams, treinen en een grote luchthaven. Bij de opwekking van energie komt weinig CO2 vrij, daardoor kan kernenergie volgens de Rijksoverheid goed bijdragen aan de klimaatdoelen.
CO2-neutrale energie
‘Je zou het ook wel het groene hart van Nederland kunnen noemen. Sinds het sluiten van de kolencentrale wekken we alleen nog maar CO2-neutrale energie op. EPZ (Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland) is een groot bedrijf. Niet alleen de kerncentrale is daar onderdeel van, maar ook een windmolen en zonnepark’, vertelt beveiliger Jack van Bruggen trots. Al ruim 40 jaar werkt hij bij de kerncentrale. Zijn carrière is verre van saai. Denk aan activisten die toch het terrein wisten te betreden en met kraaienpoten strooiden of vakspecialisten en/ of politici vanuit de hele wereld die op bezoek komen. En vergeet de discussies op verjaardagen niet. ‘Geen dag is hetzelfde’, vertelt hij lachend.
Alcohol en drugstesten
Als iemand de kerncentrale wil bezoeken, moet hij of zij eerst langs Van Bruggen. Inmiddels zit hij al ruim acht jaar op het aanmeldproces. De toegangseisen zijn strikt. Iedereen wordt van tevoren gescreend en uiteraard kan een geldig identiteitsbewijs ook niet ontbreken. Zodra je het gebouw binnenkomt, word je door een detectiepoort geleid en een alcohol en drugstest bij je afgenomen. ‘De prakrijk wijst uit dat deze controles echt nodig zijn.’
Nucleair gebied
Alleen rondlopen in de kerncentrale, dat kan niet. Al het bezoek wordt begeleid door een beveiliger. 'Dat is onderdeel van onze beveiligingsmaatregelen’, zegt Van Bruggen. 'In de centrale is er een nucleair gebied, waarbij kleding besmet kan raken met radioactieve stoffen. Daarom kleedt iedereen zich daar om in oranje bedrijfskleding, van overall tot ondergoed. Iedereen wordt "ingemeten" bij binnenkomst en "uitgemeten" bij vertrek, om zeker te weten dat iemand niet inwendig of uitwendig besmet is. Als je recent bijvoorbeeld in het ziekenhuis een bepaalde behandeling hebt gehad met een radioactieve stof dan wordt dat direct gemeten, maar ook als je een besmetting op je schoenen mee zou nemen. De kleding blijft binnen het nucleair gebied en wordt daar ook gewassen.'
Greenpeace activisten
Toch mag je als bezoeker bijna overal in de kerncentrale komen. Van Bruggen: ‘Je kunt zelfs tot in de bol kijken. Daarom begrijp ik niet dat activisten ludieke acties organiseren om toch het terrein op te komen.’ Hij verwijst naar een actie van Greenpeace in 2005, waarbij enkele actievoerders de koepel op wisten te komen en daar grote scheuren op schilderden. Van Bruggen was op dat moment ook aan het werk. ‘Dat vonden wij natuurlijk niet leuk, maar de centrale is een onneembare vesting. Het belangrijkste is dat het proces onverstoord en veilig kan doorgaan. Zelfs als ze op de bol staan, dan kan er nog niets gebeuren. Ja, voor de demonstranten was het niet veilig. Die konden er vanaf vallen of kouvatten. Maar ze hadden wel prachtig uitzicht. Nadat er een paar mooie foto’s waren gemaakt, kwamen ze vanzelf weer naar beneden. We hebben ze toen netjes naar buiten begeleid.’
Taboe
Niet altijd was het normaal om er op feestjes voor uit te komen dat je op een kerncentrale werkte. ‘Daar heb ik weleens vreselijk om gelachen. Ik was 20 jaar en ergens op een verjaardag, toen iemand, die net had gehoord wat voor werk ik deed, zei: ‘Ik ga tegenover je zitten, want ik ben bang dat ik kanker van je krijg.’ Hij lacht. ‘Het viel niet te bediscussiëren. Ik was blij dat ik meer ruimte had op de bank. Ik zei nog wel: "Het heeft ook voordelen. Als ik thuiskom hoef ik het licht niet aan te doen." Zijn collega’s gaan er net zo laconiek mee om. ‘Als je op een boerderij werkt, ruik je in je privétijd toch ook niet naar mest?’
Positievere geluiden
De weerstand die Van Bruggen vroeger ervaarde, is de laatste jaren veranderd. ‘De geluiden over de kerncentrale zijn tegenwoordig een stuk positiever. De laatste demonstratie was zelfs vorig jaar, toen kwamen ze langs fietsen. De tegengeluiden die we voornamelijk hoorden, getuigden vaak van weinig kennis. Dat kan ik na 40 jaar wel zeggen. Mensen die zich hebben voorbereid en ingelezen, weten dat het goed geregeld is. Er zijn zoveel inspecteren organen, zowel internationaal als nationaal. We staan zelfs in de top 25 veiligste drukwater-kerncentrales van de westerse wereld. En we proberen altijd weer te verbeteren op allerlei vlakken. Alles wat maar qua techniek nieuw bedacht of uitgevonden wordt, passen we toe.'
Hightech beveiligd
Veertig jaar geleden waren de nieuwste technische beveiligingssnufjes dan ook een van de redenen dat Van Bruggen bij de kerncentrale is gaan werken. ‘Op het gebied van beveiliging kon ik werken met apparatuur die zeer innovatief was. Dit was het bedrijf om te werken als ik echt iets wilde leren.’ Om wat voor apparatuur het gaat, kan de beveiliger om veiligheidsredenen niet zeggen. ‘Laten we het erop houden dat het de beste hightech apparatuur is die op de markt verkrijgbaar is.’
Datahacks
Ook als het gaat om computercriminaliteit kan EPZ daar naar eigen zeggen goed weerstand tegen bieden. In 2021 stelde tv-programma Zembla dat het e-mailsysteem van de kerncentrale onvoldoende beschermd was tegen cybercriminaliteit, zoals phishing, spoofing en ransomware. Hoewel het bedrijf goed weerstand kan bieden tegen computercriminaliteit, is er gekeken naar wat er kon worden aangescherpt. ‘We blijven de beveiliging continu verbeteren en hebben onze zaakjes gewoon op orde. Als men ons wil hacken, dan hadden we toch allang een keertje stil moeten liggen? Dan was het al wel een keer gebeurd.’
Tsjernobyl
Van Bruggen: ‘We hebben inmiddels bewezen dat we al meer dan veertig jaar ons werk veilig doen. In Borssele hebben we de expertise en een goede directeur bij wie je altijd terecht kan als er iets is. In Oekraïne was dat in de tijd van de ontploffing in Tsjernobyl in 1986 wel anders. Daar werden de mensen onder druk gezet en de veiligheidsprocedures overgeslagen. Wij hebben hier als team het motto "We doen het veilig en anders doen we het niet. Wat iemand ook zegt."' Hij benadrukt dat ze alert zijn op het risico van aanslagen. 'Daar hebben we onze procedures voor. Ook op de worstcasescenario’s zijn we voorbereid. Natuurlijk hoop je dat die procedures nooit ingezet hoeven te worden. We oefenen hier regelmatig op, zodat – mocht er iets gebeuren – we niet eerst in een map moeten bladeren om te kijken hoe het ook alweer zat. Je moet dan op de automatische piloot kunnen overgaan. Als ik zie dat we de enige energiecentrale in Nederland zijn die al zo lang CO2 neutrale energie opwekt en een bron van werkgelegenheid is, met een uitstekend salarisperspectief, dan ben ik niet honderd, maar duizend procent trots.’
