[caption id="attachment_16885" align="alignleft" width="300"] Het wegvallen van dagbesteding en huiskameractiviteiten is een aandachtspunt bij een mogelijke tweede coronagolf, Foto: Arie Kievit[/caption]
De uitbraak van corona stelde verpleeghuizen voor grote uitdagingen. Verplegend en verzorgend personeel stond onder forse druk, werkte soms in onveilige omstandigheden en maakte zich zorgen om het welzijn van de cliënten. Welke lessen hebben we geleerd?
tekst: Brenda Kluijver
Hoewel het lijkt dat de rust langzaam terugkeert in de verpleeghuissector, zetten organisaties zich ondertussen achter de schermen schrap voor een mogelijke tweede golf. De samenwerkende academische netwerken ouderenzorg UNC-ZH en UNO-UMCG hebben daarom de afgelopen maanden actuele ontwikkelingen in verpleeghuizen in kaart gebracht. Onderzoekers verzamelen en analyseren hiervoor wekelijks notulen van crisisteams uit verpleeghuizen, zodat het ministerie van VWS en de zorginstellingen zelf zich beter kunnen voorbereiden op wat wellicht weer komen gaat.
Een eerste advies van de onderzoekers aan het ministerie van VWS is: maak maatwerk mogelijk in het bezoekbeleid in de intramurale ouderenzorg, gebaseerd op uitbraakcijfers per regio en zelfs per instelling. Medewerkers in verpleeghuizen hebben het landelijke bezoekverbod als zeer ingrijpend ervaren, zo blijkt uit het onderzoek. Leerling-verzorgende IG Sarah (26) herkent dat. Ze werd gevraagd bij te springen op een zwaar getroffen afdeling voor ouderen met dementie in Utrecht. ‘Het was onmenselijk voor cliënten. Sommigen stierven alleen, anderen moesten kiezen welke twee naasten afscheid mochten nemen. De niet-zieken mochten beeldbellen met familie, maar dat roept bij mensen met dementie alleen maar onrust, angst en verwarring op’, schetst zij. ‘Er was heel veel eenzaamheid.’
Ook het wegvallen van dagbesteding en huiskameractiviteiten is volgens de onderzoekers een aandachtspunt bij een eventuele tweede golf. Medewerkers maakten zich grote zorgen om het welzijn van de veelal dementerende groep ouderen bij wie structuur, activering en een dagelijks ritme juist van groot belang zijn, rapporteren de onderzoekers. Sarah: ‘Dat viel bij onze bewoners ook allemaal weg. Omdat onze activiteitenbegeleiders altijd op verschillende locaties en afdelingen werken, mochten zij niet meer komen. De bewoners zaten dus maar een beetje in de woonkamer. Wij moesten als verzorgenden voor activiteiten zorgen, maar daar kwamen we natuurlijk amper aan toe. Het zou mooi zijn als we daar een volgende keer iets op kunnen vinden.’
Iedere afdeling op een locatie als cohort afsluiten zou volgens de onderzoekers uitkomst kunnen bieden. Zo beperk je verkeer tussen medewerkers op verschillende afdelingen en kun je per afdeling een vaste medewerker aanstellen voor activiteitenbegeleiding, is het idee. Bij Sarah in het verpleeghuis is na een tijdje gekozen voor een dergelijke constructie om meer besmettingen te voorkomen. ‘Eerst was er chaos: mogelijke zieke cliënten en mensen zonder klachten liepen door elkaar heen. Het aantal besmettingen en overlijdens nam daardoor snel toe. Toen is ervoor gekozen om de twee woonkamers af te sluiten: de ene was alleen nog open voor mensen met klachten en - toen we cliënten eindelijk mochten testen - alleen voor positief getesten, de andere voor gezonde bewoners. Dat was een wijze les’, zegt zij.
Het beperkte testbeleid heeft in de eerste periode voor veel angst en onzekerheid onder verpleeghuispersoneel gezorgd, zo valt op te maken uit de eerste onderzoeksresultaten. Er was weinig testcapaciteit, medewerkers moesten vaak lang wachten op de uitslag en cliënten werden niet massaal getest. ‘Dan zit je dus in een lastige, instabiele situatie. Nu iedere oudere met klachten zich mag laten testen, is alles beheersbaarder. Een besmette cliënt bieden we nu één-op-één-zorg: een vaste verzorgende is tijdens haar dienst zoveel mogelijk bij de cliënt op de kamer, om te voorkomen dat hij anderen kan besmetten. Je mag cliënten natuurlijk niet zomaar opsluiten op hun kamer, dus dat was vóór het soepele testbeleid echt ingewikkeld voor ons’, zegt Sarah.
De analyse van de onderzoekers laat zien dat de grote meerderheid van het verpleeghuispersoneel mentaal een klap heeft gehad van de afgelopen maanden. Volgens hoofdonderzoeker Wilco Achterberg, hoogleraar Ouderengeneeskunde van het LUMC (Leiden), is er momenteel een stijging in ziekteverzuim te zien en komt dat door overbelasting. Het uitvallen van vaste medewerkers, onrust en meer agressie onder bewoners, tekorten aan beschermende materialen, onduidelijke protocollen en grote aantallen sterfgevallen zijn volgens het rapport debet aan die overbelasting. Achterberg en zijn collega’s adviseren verpleeghuizen dan ook om structurele en laagdrempelige psychologische ondersteuning te faciliteren voor medewerkers, liefst iemand die fysiek aanwezig is op de afdeling. Daar actiever op sturen is volgens de onderzoekers van groot belang.
Sarah kreeg van haar werkgever een mail met daarin de mededeling dat er een psycholoog beschikbaar was voor wie daar behoefte aan had. ‘Voor mij was het voldoende om er met collega’s en mijn ouders over te praten, of met onze teamcoach’, zegt zij. Zoals de onderzoekers schrijven, vond ook Sarah de uitbraak mentaal zwaar. ‘Alle gezonde collega’s draaiden continu extra diensten, omdat zelfs uitzendkrachten niet meer wilden komen uit angst om besmet te raken. Onze bewoners werden zó angstig van onze beschermende kleding. Er stierven zeven cliënten achter elkaar en die gingen in een bodybag de afdeling af, in plaats van in een mooie kist. Om op de been te blijven, is het echt belangrijk dat je als zorgverlener je verhaal kunt doen over deze intense omstandigheden en ervaringen.’
De onderzoeksresultaten zijn te vinden op: www.lumc.nl/org.unc-zh > Actueel
De uitbraak van corona stelde verpleeghuizen voor grote uitdagingen. Verplegend en verzorgend personeel stond onder forse druk, werkte soms in onveilige omstandigheden en maakte zich zorgen om het welzijn van de cliënten. Welke lessen hebben we geleerd?
tekst: Brenda Kluijver
Hoewel het lijkt dat de rust langzaam terugkeert in de verpleeghuissector, zetten organisaties zich ondertussen achter de schermen schrap voor een mogelijke tweede golf. De samenwerkende academische netwerken ouderenzorg UNC-ZH en UNO-UMCG hebben daarom de afgelopen maanden actuele ontwikkelingen in verpleeghuizen in kaart gebracht. Onderzoekers verzamelen en analyseren hiervoor wekelijks notulen van crisisteams uit verpleeghuizen, zodat het ministerie van VWS en de zorginstellingen zelf zich beter kunnen voorbereiden op wat wellicht weer komen gaat.
Maatwerk
Een eerste advies van de onderzoekers aan het ministerie van VWS is: maak maatwerk mogelijk in het bezoekbeleid in de intramurale ouderenzorg, gebaseerd op uitbraakcijfers per regio en zelfs per instelling. Medewerkers in verpleeghuizen hebben het landelijke bezoekverbod als zeer ingrijpend ervaren, zo blijkt uit het onderzoek. Leerling-verzorgende IG Sarah (26) herkent dat. Ze werd gevraagd bij te springen op een zwaar getroffen afdeling voor ouderen met dementie in Utrecht. ‘Het was onmenselijk voor cliënten. Sommigen stierven alleen, anderen moesten kiezen welke twee naasten afscheid mochten nemen. De niet-zieken mochten beeldbellen met familie, maar dat roept bij mensen met dementie alleen maar onrust, angst en verwarring op’, schetst zij. ‘Er was heel veel eenzaamheid.’
Grote zorgen
Ook het wegvallen van dagbesteding en huiskameractiviteiten is volgens de onderzoekers een aandachtspunt bij een eventuele tweede golf. Medewerkers maakten zich grote zorgen om het welzijn van de veelal dementerende groep ouderen bij wie structuur, activering en een dagelijks ritme juist van groot belang zijn, rapporteren de onderzoekers. Sarah: ‘Dat viel bij onze bewoners ook allemaal weg. Omdat onze activiteitenbegeleiders altijd op verschillende locaties en afdelingen werken, mochten zij niet meer komen. De bewoners zaten dus maar een beetje in de woonkamer. Wij moesten als verzorgenden voor activiteiten zorgen, maar daar kwamen we natuurlijk amper aan toe. Het zou mooi zijn als we daar een volgende keer iets op kunnen vinden.’
Afdeling sluiten
Iedere afdeling op een locatie als cohort afsluiten zou volgens de onderzoekers uitkomst kunnen bieden. Zo beperk je verkeer tussen medewerkers op verschillende afdelingen en kun je per afdeling een vaste medewerker aanstellen voor activiteitenbegeleiding, is het idee. Bij Sarah in het verpleeghuis is na een tijdje gekozen voor een dergelijke constructie om meer besmettingen te voorkomen. ‘Eerst was er chaos: mogelijke zieke cliënten en mensen zonder klachten liepen door elkaar heen. Het aantal besmettingen en overlijdens nam daardoor snel toe. Toen is ervoor gekozen om de twee woonkamers af te sluiten: de ene was alleen nog open voor mensen met klachten en - toen we cliënten eindelijk mochten testen - alleen voor positief getesten, de andere voor gezonde bewoners. Dat was een wijze les’, zegt zij.
Testbeleid
Het beperkte testbeleid heeft in de eerste periode voor veel angst en onzekerheid onder verpleeghuispersoneel gezorgd, zo valt op te maken uit de eerste onderzoeksresultaten. Er was weinig testcapaciteit, medewerkers moesten vaak lang wachten op de uitslag en cliënten werden niet massaal getest. ‘Dan zit je dus in een lastige, instabiele situatie. Nu iedere oudere met klachten zich mag laten testen, is alles beheersbaarder. Een besmette cliënt bieden we nu één-op-één-zorg: een vaste verzorgende is tijdens haar dienst zoveel mogelijk bij de cliënt op de kamer, om te voorkomen dat hij anderen kan besmetten. Je mag cliënten natuurlijk niet zomaar opsluiten op hun kamer, dus dat was vóór het soepele testbeleid echt ingewikkeld voor ons’, zegt Sarah.
Ziekteverzuim
De analyse van de onderzoekers laat zien dat de grote meerderheid van het verpleeghuispersoneel mentaal een klap heeft gehad van de afgelopen maanden. Volgens hoofdonderzoeker Wilco Achterberg, hoogleraar Ouderengeneeskunde van het LUMC (Leiden), is er momenteel een stijging in ziekteverzuim te zien en komt dat door overbelasting. Het uitvallen van vaste medewerkers, onrust en meer agressie onder bewoners, tekorten aan beschermende materialen, onduidelijke protocollen en grote aantallen sterfgevallen zijn volgens het rapport debet aan die overbelasting. Achterberg en zijn collega’s adviseren verpleeghuizen dan ook om structurele en laagdrempelige psychologische ondersteuning te faciliteren voor medewerkers, liefst iemand die fysiek aanwezig is op de afdeling. Daar actiever op sturen is volgens de onderzoekers van groot belang.
Ondersteuning
Sarah kreeg van haar werkgever een mail met daarin de mededeling dat er een psycholoog beschikbaar was voor wie daar behoefte aan had. ‘Voor mij was het voldoende om er met collega’s en mijn ouders over te praten, of met onze teamcoach’, zegt zij. Zoals de onderzoekers schrijven, vond ook Sarah de uitbraak mentaal zwaar. ‘Alle gezonde collega’s draaiden continu extra diensten, omdat zelfs uitzendkrachten niet meer wilden komen uit angst om besmet te raken. Onze bewoners werden zó angstig van onze beschermende kleding. Er stierven zeven cliënten achter elkaar en die gingen in een bodybag de afdeling af, in plaats van in een mooie kist. Om op de been te blijven, is het echt belangrijk dat je als zorgverlener je verhaal kunt doen over deze intense omstandigheden en ervaringen.’
De onderzoeksresultaten zijn te vinden op: www.lumc.nl/org.unc-zh > Actueel
