‘Het stigma moet er vanaf’

Freek Blom (28) wou eigenlijk fysiotherapeut worden. ‘Omdat ik van sporten houd en van sociale contacten.’ Maar tijdens de open dag op de Hogeschool Utrecht kwam hij per ongeluk in het verkeerde lokaal terecht. ‘Daar werd over de studie verpleegkunde verteld. Ik had er nooit bij stil gestaan dat het beroep iets voor me zou zijn, maar ik raakte meteen geboeid. Het is werk met impact, waarbij je in contact staat met mensen. En waar je veel voldoening uit kunt halen, realiseerde ik me. Ik besloot de gok te wagen.’

Gevoelens

Toen hij aan de opleiding Verpleegkunde begon, was Blom een van de dertig mannen op een totaal van zo’n 800 studenten. ‘In mijn klas zaten vier mannen, dat was nog de groep met de meeste jongens.’ Hoewel hij de studie ‘prachtig’ vond, had hij het niet altijd even gemakkelijk. ‘Een belangrijk onderdeel van de opleiding is reflectie, zoals tijdens de stages. Voor de meeste meiden in mijn klas was dat geen probleem, maar ik voelde me er niet prettig bij. Steeds over gevoelens praten en daar uitgebreid mee bezig zijn; dat ligt mij gewoon minder. Er zijn momenten geweest dat ik dacht: ik kan beter stoppen met de opleiding. Dan waren er de twijfels of ik wel geschikt was voor het vak.’

Leven en dood

Inmiddels jaren later is van die onzekerheid niets meer over en voelt Blom zich als een vis in het water als verpleegkundige in het UMC in Utrecht. Daar werkt hij op de hartkatheterisatiekamer. ‘We voeren operaties uit met heel kleine draadjes, druksensoren en röntgenbuizen. Heel technisch werk, waarbij je supersnel moet kunnen schakelen. Dat gaat om het verschil tussen leven en dood.’ Denk aan een patiënt met pijn op de borst en een lage bloeddruk die wordt binnengereden, vertelt hij. ‘Binnen een kwartier openen we het bloedvat door het plaatsen van een stent. Je ziet mensen dan letterlijk weer opleven, hun toestand verandert zichtbaar. Ik kan iemand die er slecht aan toe is écht helpen, dat maakt mijn werk heel mooi.’

Stigma

Het beroep van verpleegkundige is ‘prachtig en stoer’. Precies dat wil Blom uitdragen als een van de oprichters van het Mannen Netwerk Verpleegkundigen (MNV). Slechts dertien procent van de verpleegkundigen is man. Het netwerk heeft als doel dat percentage omhoog te krijgen naar minstens dertig. Blom: ‘Wij willen af van het stigma dat verpleegkunde een vrouwenberoep is. Want dat klopt gewoon niet. Het is óók een beroep voor mannen.’

Afspiegeling

Het netwerk zou graag zien dat de beroepsgroep een afspiegeling wordt van de samenleving. Meer mannen in de zorg draagt bij aan de diversiteit, waardoor verpleegkundigen vanuit meer verschillende perspectieven kijken en handelen. Mannen werken bijvoorbeeld vaak doelgerichter en zijn directer in hun communicatie, zegt Frank Zwinkels (26). Hij is verpleegkundige op de medisch psychiatrische afdeling van het Erasmus MC in Rotterdam. ‘Neem de werkoverleggen. Mijn ervaring is dat vrouwelijke collega’s over het algemeen langer willen doorpraten voordat een beslissing wordt genomen, terwijl mannen de neiging hebben om het kernachtig te houden en sneller knopen door te hakken.’ Dat betekent niet dat de ene aanpak beter is dan de andere, benadrukt hij. ’Maar anders. Juist een goed evenwicht van alle verschillende perspectieven leidt tot een betere zorg, denk ik.’ Ook voor de patiënten is het prettig als de beroepsgroep divers is, stelt Gerbert Kremers (26), verpleegkundige op de hartbewaking in het OLVG in Amsterdam. Zo voelen sommige mensen zich beter op hun gemak bij een mannelijke verpleegkundige. Bijvoorbeeld met betrekking tot intieme zaken. ‘Denk aan een man bij wie een katheter geplaatst moet worden. Een mannelijke verpleegkundige kan zich beter een voorstelling maken wat voor gevoel dat geeft. Het is dan fijn als die keuze er is’, zegt hij.

Dynamiek

Als de man-vrouwverdeling in een team erg ongelijk is, heeft dat ook invloed op de sfeer, weet Zwinkels. Hij zit in een team met dertien vrouwen en slechts twee mannen. ‘Wat het precies is, is lastig te zeggen, maar het geeft een andere dynamiek.’ Dat is bijvoorbeeld merkbaar in informele situaties, zoals de koffie- of lunchpauze, vult Kremers aan. Hij hoort zijn vrouwelijke collega’s om hem heen dan praten over onderwerpen als ‘de kinderen, zwangerschap en dingen als de maandelijkse menstruatie. Soms denk ik: het zou fijn zijn om even met een man te kunnen kleppen en het over andere dingen te hebben.’ Zwinkels herkent dat. Hij neemt zijn vrouwelijke collega’s soms op de hak als ze druk met elkaar aan het kletsen zijn. ‘Het lijkt hier wel een kippenhok, grap ik dan. Dat kunnen ze goed hebben van me, ik krijg van hen terug dat ze blij zijn me erbij te hebben. Zij zouden ook graag meer mannen in het team willen.’ Hij hoopt dat gender uiteindelijk geen rol meer speelt in de verpleegkunde. ‘Het gaat erom dat we allemaal professionals zijn die hart hebben voor hun vak.’

Vooroordelen

Maar voorlopig is er nog veel werk aan de winkel om dat te bereiken. Om meer mannen het vak in te krijgen, deelt het MNV praktijkverhalen van mannelijke verpleegkundigen op sociale media en praten ze met mannelijke collega’s in het land om te horen waar zij tegenaan lopen op de werkvloer. Dat kan bijvoorbeeld gaan over de vooroordelen die bestaan over mannen in het vak, zegt Kremers. Iets waar hij zelf over mee kan praten: ‘Als ik binnenkom, denken mensen vaak dat ik arts ben. Of ze vragen me of ik niet liever dokter had willen zijn.’ Blom heeft dezelfde ervaringen. Dat begon al in zijn studiejaren. Tijdens een stage in de thuiszorg wilden bewoners hem niet binnenlaten omdat hij man was. ‘Ik dacht: hoezo dan? Ik kom als professional mijn werk doen. Uiteindelijk kwam het wel goed, maar ik moest er wel alles voor uit de kast halen.’

Twijfels

Het mannennetwerk is ook aanwezig bij de open dagen van de opleidingen. Hun verschijning kan helpen om mannen die twijfelen over de streep te trekken, weet Kremers. ‘Je ziet soms de opluchting op gezichten wanneer duidelijk wordt dat er ook mannen aanwezig zijn, die vanuit eigen ervaring over het vak kunnen vertellen.’ En er ís veel over het vak te vertellen, zegt hij. Want het beroep is veel breder dan mensen zich realiseren. ‘Bij verpleegkunde wordt al snel gedacht aan billen wassen, bij het bed staan, infusen prikken of op de ambulance werken, maar ook technologische vernieuwing, coördinerende taken en digitale vaardigheid zijn belangrijke onderdelen van het vak.’ En de beroepsgroep werkt daarnaast hard aan de professionalisering. Blom wenste dat hij zelf eerder op de hoogte was geweest van alle mogelijkheden die het vak biedt. ‘Ik had tijdens mijn studie bijvoorbeeld nog geen idee wat het werk op de hartkatheterisatiekamer inhield. Daar kwam ik pas achter toen ik in het ziekenhuis ging werken. Als ik had geweten dat die meer technische kant er ook was, had ik tijdens mijn studie minder hoeven twijfelen over mijn keuze.’